ส่วยรถบรรทุก ปัญหาส่วยที่มาจากกลุ่มผู้ขนส่ง ดิน-ผัก-หนังสือพิมพ์

ที่ผ่านมาพรรคก้าวไกลได้พยายามเปิดโปงปัญหาส่วยสติ๊กเกอร์ โดยระบุว่าเป็นปัญหาที่มาจากการทุจริตของภาครัฐ โดยเฉพาะตำรวจ โดยไม่ได้กล่าวถึงมูลเหตุของปัญหาในส่วนที่มาจากผู้จ่ายส่วย ซึ่งมาจากภาคประชาชน

และที่ปฏิเสธไม่ได้เลยก็คือ การจ่ายส่วยจราจรของประชาชนและผู้ประกอบการขนส่งให้แก่เจ้าหน้าที่รัฐนั้น เป็นการจ่ายเพื่อการอำนวยความสะดวก เมื่อผู้จ่ายได้กระทำความผิด เพราะหากไม่มีการกระทำความผิด ก็จะไม่เกิดจุดอ่อนให้เจ้าหน้าที่เรียกเก็บส่วยดังกล่าวได้

การจ่ายส่วยสติ๊กเกอร์นั้น หากเปรียบเทียบกับการค้าขายสินค้าทั่วไปในท้องตลาดนั้น เปรียบได้กับการขายสินค้าและบริการแบบจ่ายล่วงหน้า หรือ Pre-Paid ซึ่งผู้ที่ยินดีจ่ายส่วยประเภทนี้นั้น คือผู้ที่กระทำความผิดซ้ำ ๆ นั่นเอง

ผู้ประกอบการขนส่งรายย่อยให้สัมภาษณ์โดยระบุว่า ปัญหาส่วยสติ๊กเกอร์นั้น ผู้จ่ายโดยส่วนใหญ่แล้วจะเป็นผู้ประกอบการรถบรรทุกขนดิน ซึ่งมักจะมีปัญหาการบรรทุกน้ำหนักเกิน โดยที่มาของการบรรทุกน้ำหนักเกินอัตราของรถบรรทุกดินนั้น มาจากปัญหาของน้ำหนักดินที่ไม่มีความคงที่เป็นปัจจัยหลัก

ปัญหาประการแรกคือความชื้นของดิน โดยดินที่ถูกตักขึ้นบนรถบรรทุกที่ต้นทางนั้น มีความชื้นสูง และมีน้ำหนักมาก และความชื้นดังกล่าวจะลดลงไปในระหว่างการขนส่ง เนื่องจากความร้อนจากแสงแดดในระหว่างการบรรทุก อีกทั้งดินที่ถูกตักใส่รถบรรทุกที่ต้นทางนั้น ไม่ผ่านกระบวนการคัดแยก มีสัดส่วนของหิน-ดินเหนียว-ดินร่วน-ดินทรายที่ไม่แน่นอน ทำให้ไม่สามารถประเมินน้ำหนักเมื่อขนส่งไปถึงปลายทางได้

และด้วยการแข่งขันในท้องตลาดที่แข่งขันกันที่ราคา ทำให้ผู้ประกอบการมีความจำเป็นต้องลดขั้นตอนซึ่งเป็นที่มาของต้นทุนราคา จึงมีความจำเป็นที่จะต้องบรรทุกน้ำหนักให้มากเข้าไว้ ถึงแม้ว่าการบรรทุกน้ำหนักเกินอัตราจะทำให้เครื่องยนต์รถบรรทุกสึกหรอมากกว่าปกติ แต่ก็ยังคุ้มที่จะดำเนินการ

แต่การบรรทุกน้ำหนักเกินเอง ก็ทำให้พื้นถนนสาธารณะสึกหรอเร็วกว่าปกติ เนื่องจากน้ำหนักที่กดทับต่อพื้นที่ถนน สูงเกินขีดจำกัดการรองรับของพื้นถนน และเป็นที่มาของงบประมาณเพื่อการซ่อมแซมที่ใช้ภาษีของประชาชน

ซึ่งในจุดนี้ ถือว่าเป็นประเด็นที่น่าสนใจ และยังไม่มีใครวิเคราะห์ถึงความคุ้มค่าทางเศรษฐศาสตร์มหภาค จากการแก้ไขปัญหาส่วยในส่วนนี้ เนื่องจากการแก้ไขปัญหาส่วยดังกล่าว ด้วยการบีบให้ผู้ประกอบการรถบรรทุกดินปฏิบัติตามกฎหมายอย่างครบถ้วนนั้น จะส่งผลกระทบโดยตรงต่อกลุ่มธุรกิจก่อสร้าง และอสังหาริมทรัพย์ ทำให้ราคาสิ่งปลูกสร้าง และรวมไปถึงโครงการโครงสร้างพื้นฐานของภาครัฐเองจะดีดตัวสูงขึ้น จากมาตรฐานที่เข้มงวดมากยิ่งขึ้นตามไปด้วย 

ในขณะที่การปล่อยให้มีการบรรทุกน้ำหนักเกิน ถึงแม้ว่าจะช่วยให้เกิดการลดค่าใช้จ่ายในการปลูกสร้าง และงานวิศวกรรมโยธาในระดับมหภาคลงไปได้ แต่ก็ทำให้ภาครัฐต้องรับภาระในการซ่อมแซมถนนที่เกินควรนั้น  การตัดสินใจแก้ปัญหาส่วย

ทุกวันนี้ ยังไม่มีการหาคำตอบในเชิงวิชาการ ว่าการกระทำอย่างไหน เกิดความคุ้มค่าในทางเศรษฐศาสตร์ และสังคมมากกว่ากัน

—-

นอกจากนี้ ขั้นตอนการคลุมรถเพื่อการป้องกันดิน-หิน-ทราย ร่วงหล่นระหว่างการขนส่ง ก็มักจะทำกันอย่างลวก ๆ เพื่อสร้างขีดความสามารถในการแข่งขันเชิงราคา แต่ก็สร้างปัญหาดินหล่นตามท้องถนน และในบางครั้ง ก็สร้างปัญหาหินตกใส่รถยนต์คันอื่น ก็ก่อให้เกิดความเสียหายต่อประชาชน ที่ยากจะจับมือใครดมว่ามาจากรถบรรทุกดินคันใด

และเนื่องจากตัวผู้ประกอบการเอง รู้อยู่แล้วว่าการประกอบกิจการของตนเองนั้นจะกระทำผิดกฎจราจร แต่ด้วยการแข่งขันเชิงราคา ทำให้ผู้ประกอบการเลือกที่จะจ่ายส่วยให้แก่เจ้าหน้าที่ของรัฐ เพื่อหลีกเลี่ยงการเสียเวลาในการเสียค่าปรับตามกฎหมายและระเบียบราชการนั่นเอง

สำหรับรถขนส่งผัก และรถขนส่งหนังสือพิมพ์นั้น ผู้ประกอบการขนส่งกล่าวว่า 2 กลุ่มนี้ไม่มีการติดสติ๊กเกอร์ส่วย และไม่ได้มีปัญหาเรื่องการบรรทุกน้ำหนักเกินเหมือนอย่างกลุ่มรถขนดิน แต่จะมีปัญหาเรื่องการขับรถเร็วเกินกว่าอัตราที่กฎหมายกำหนด เนื่องจากมีความจำเป็นที่จะต้องแข่งขันกันด้วยความเร็ว

ในกลุ่มรถขนผักนั้น จะมีการตั้งด่านลับโดยเจ้าหน้าที่รัฐ ซึ่งจะเป็นที่รู้กันดีในวงการ เพื่อการแอบจ่ายค่าผ่านทาง สนนราคาค่าผ่านอยู่ที่ด่านละ 60 – 100 บาท เมื่อจ่ายแล้ว ก็สามารถขับรถเร็วเกินกว่าอัตราที่กฎหมายกำหนด และขับแช่ขวาได้ โดยไม่ต้องกังวลเรื่องค่าปรับ และสาเหตุที่จะต้องขับเร็วนั้น เนื่องจากผลผลิตทางการเกษตรจำพวกผักนั้น ความสดเป็นตัวกำหนดคุณภาพของสินค้า ยิ่งสดมาก ก็จะยิ่งเป็นที่ต้องการ

สำหรับน้ำหนักบรรทุกของรถขนผักนั้น ถึงแม้ว่าจะดูเหมือนมีปริมาณมากจนน่าหวาดเสียว แต่ความจริงแล้ว น้ำหนักของผักนั้นไม่ได้หนัก จึงไม่มีปัญหาเรื่องน้ำหนักเกินแต่อย่างใด อีกทั้งผักสดของประเทศไทยนั้น เป็นที่ต้องการอย่างมากของตลาดมาเลเซีย

หรืออาจจะพูดง่าย ๆ ว่า ความต้องการผักสดของตลาด และการแข่งขันเชิงความเร็วของผู้ประกอบการ คือที่มาของปัญหาการจ่ายส่วยรถขนผักนั่นเอง

เมื่อถามผู้ประกอบการขนส่งว่า หากรัฐบาลพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานการคมนาคมของประเทศ โดยเฉพาะระบบห่วงโซ่ความเย็น (Cold Chain Logistic) จะช่วยแก้ปัญหาส่วยรถขนผักได้หรือไม่ ผู้ประกอบการตอบว่า ถ้าสามารถขนส่งได้เร็วขึ้น โดยที่ยังรักษาความสดของผักเอาไว้ได้ และเพียงพอต่อความต้องการของตลาด ก็น่าจะลดปริมาณรถขนผักเหล่านี้ และลดปัญหาส่วยลงไปได้

สำหรับกรณีรถส่งหนังสือพิมพ์นั้น ผู้ประกอบการขนส่งไม่ได้ให้รายละเอียดแต่อย่างใด เพียงแต่กล่าวว่า หนังสือพิมพ์แบบกระดาษดั้งเดิมนั้น ยังเป็นที่ต้องการของตลาดอยู่ และคงปฏิเสธไม่ได้ว่า การแข่งขันในธุรกิจสื่อนั้น ความรวดเร็วนั้นเป็นปัจจัยสำคัญในการแข่งขันด้วยเช่นกัน

—

สุดท้ายนี้ ต้องชมพรรคก้าวไกลที่กล้าหยิบเอาปัญหาส่วยรถขนส่งขึ้นมาพูดถึง แต่การพูดปัญหาไม่หมดของพรรคก้าวไกล ก็เป็นที่เข้าใจได้ว่าทางพรรคเอง ก็เป็นพรรคการเมืองที่อยู่ได้ด้วยคะแนนนิยมจากประชาชน อาจจะเกิดความลำบากใจที่จะพูดถึงปัญหาที่มาจากตัวประชาชนที่เป็นคะแนนเสียงของตัวเอง

อย่างไรก็ดี ปัญหาของประเทศ ไม่สามารถแก้ไขได้หากไม่หยิบเอาปมปัญหาขึ้นมาพิจารณาอย่างรอบด้าน และในส่วนของหน่วยงานภาครัฐที่ต้องรับผิดชอบเอง ผู้บริหารรัฐเองก็คงจะรู้ปัญหาดี แต่ก็อับจนปัญญา เนื่องจากหน่วยงานรัฐ คือองค์กรขนาดใหญ่ ยากจะควบคุมไม่ให้เกิดปัญหาการทุจริตไม่ให้เกิดขึ้น

เพราะตราบใดก็ตามที่โครงสร้างของสังคมยังคงมีช่องโหว่ ก็จะมีปลาเล็กปลาน้อยที่แอบว่ายเล็ดลอดหลุดออกไปได้อยู่ดี

โดย ศิราวุธ ภุมมะกสิกร