ความขัดแย้งในทะเลแดง ปัญหาความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์ ที่พร้อมจะล่มเศรษฐกิจโลกทั้งใบ

จากสถานการณ์ปัจจุบันที่มีเหตุโจมตีเรือขนส่งสินค้าในแถบทะเลแดงโดยกลุ่มฮูตี (Houthi) ที่มีฐานที่มั่นในประเทศเยเมนได้สร้างผลกระทบทั้งต่อบริบททางภูมิรัฐศาสตร์ที่ยิ่งเปราะบางมากขึ้นไปอีกจากสถานการณ์ในแถบตะวันออกกลางที่มีแนวโน้มรุนแรงมากขึ้นและบริบททางเศรษฐกิจที่จะได้รับผลกระทบจากความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์ในพื้นที่ดังกล่าว ซึ่งจะเห็นได้จากการที่บริษัทเดินเรือหลายบริษัทได้ตัดสินใจที่จะเดินเรือในเส้นทางอื่นที่ต้องใช้ระยะทาง เวลาและต้นทุนค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้น จากสถานการณ์ข้างต้น

ซึ่งเส้นทางเดินเรือที่สำคัญต่อโลกในปัจจุบันและกลายเป็นเส้นทางการค้าทางทะเลในระดับโลกนั้น ก็จะมีหลายบริเวณด้วยกัน ประกอบด้วยบริเวณคลองปานามา (Panama Canal) ที่เป็นเส้นทางหลักในการขนส่งสินค้าในบริเวณแถบทวีปอเมริกาเหนือโดยไม่ต้องอ้อมแหลมทวีปอเมริกาใต้ บริเวณคลองสุเอซ (Suez Canal) ที่เป็นเส้นทางสำคัญในการขนส่งสินค้าระหว่างทวีปยุโรป เอเชีย และแอฟริกา โดยไม่ต้องอ้อมแหลมทวีปแอฟริกาแต่อย่างใด

นอกจากนี้ยังมีบริเวณช่องแคบเป็นจำนวนมากที่มีความสำคัญในการค้าทางทะเล ไม่ว่าจะเป็นช่องแคบยิบรอลตาร์ (Strait of Gibraltar) ที่อยู่ระหว่างมหาสมุทรแอตแลนติกและทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ช่องแคบมะละกา (Strait of Malacca) ที่อยู่บริเวณแหลมมลายูและมีความสำคัญในการค้าทั่วไปในภูมิภาคเอเชีย ช่องแคบฮอร์มุซ (Strait of Hormuz) ที่อยู่บริเวณอ่าวเปอร์เซียที่มีความแคบในระดับหนึ่งและมีความสำคัญในการขนส่งน้ำมันปิโตรเลียมและก๊าซธรรมชาติจากภูมิภาคตะวันออกกลางสู่ตลาดโลก 

โดยเส้นทางและช่องแคบที่กล่าวมามักจะเป็นเส้นทางการเดินเรือที่มีระยะทางและเวลาที่ต้องใช้น้อยที่สุด เมื่อต้องการเดินทางไปจุดหมายปลายทางสำคัญต่าง ๆ ซึ่งย่อมทำให้ต้นทุนค่าใช้จ่ายในการขนส่งสินค้าเกิดขึ้นน้อยที่สุดเท่าที่เป็นไปได้ และมีส่วนสำคัญที่ทำให้เศรษฐกิจโลกเชื่อมต่อกันแน่นหนาขึ้น ควบคู่กับการขนส่งสินค้าผ่านทางบกในรูปแบบรางรถไฟและถนน และการขนส่งสินค้าผ่านทางอากาศที่มีการใช้น่านฟ้าในพื้นที่ต่าง ๆ

และความเสี่ยงจากความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์ที่เกิดขึ้นในหลายบริเวณทั่วโลกก็ย่อมส่งผลกระทบไปถึงการรักษาเสถียรภาพของระบบการค้าโลกที่ดำรงอยู่เดิม ซึ่งหากสถานการณ์บานปลายก็ย่อมมีผลให้บริเวณพื้นที่ดังกล่าวเป็นพื้นที่ไม่ปลอดภัยและไม่แน่นอน จนนำไปสู่การหลีกเลี่ยงบริเวณดังกล่าวเพื่อเป็นการลดความเสี่ยงลงซึ่งทำให้บริบททางเศรษฐกิจโลกรวมทั้งเส้นทางการค้าทั่วไปได้แปรเปลี่ยนไปด้วยทั้งในรูปแบบที่เกิดขึ้นโดยชั่วคราวหรือเกิดขึ้นแบบถาวร

อย่างกรณีที่เกิดการโจมตีเรือขนส่งสินค้าที่เข้าออกประเทศอิสราเอลโดยกลุ่มฮูตีก็เป็นอีกกรณีหนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงผลที่ตามมาจากความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์ที่มีความรุนแรงมากขึ้นและต่อเนื่องจากความขัดแย้งในภูมิภาคแถบตะวันออกกลางที่รุนแรงอยู่แล้ว โดยผลตามมาที่สำคัญคือ การชะงักงันของการเดินเรือในแถบทะเลแดงซึ่งเป็นจุดสำคัญก่อนที่จะเข้าคลองสุเอซพร้อมนำไปสู่ทวีปยุโรปและบริเวณทวีปแอฟริกาเหนือควบคู่กับจุดที่จะออกไปที่ทวีปเอเชียและบริเวณทวีปแอฟริกาตะวันออก

การชะงักงันในลักษณะนี้ย่อมส่งผลให้เกิดความเสี่ยงในเรื่องความปลอดภัยจากการเดินเรือในบริเวณดังกล่าวที่เพิ่มขึ้นจนมีหลายบริษัทที่ตัดสินใจในการใช้เส้นทางเดินเรืออื่น ๆ เพื่อเลี่ยงบริเวณทะเลแดงและบริเวณรอบข้างที่มีความเสี่ยงถูกโจมตีในช่วงระยะหลัง ๆ มานี้

อย่างไรก็ตาม การที่มีการเปลี่ยนเส้นทางเดินเรือจากเดิมที่หากขนส่งสินค้าจากทวีปเอเชียมาที่ทวีปยุโรปก็จะใช้เส้นทางลัดที่เคยใช้อย่างคลองสุเอซ ก็ต้องมาใช้เส้นทางเดิมที่เคยใช้กันมาหลายร้อยปีคือ เส้นทางอ้อมแหลมทวีปแอฟริกาในประเทศแอฟริกาใต้ ซึ่งนอกเหนือจะมีระยะทางที่ไกลขึ้นจากเส้นทางลัดเป็นอย่างมากนั้น ก็ยังใช้เวลาเดินทางนานขึ้นมากเช่นเดียวกัน และทำให้ต้นทุนการเดินทางแพงขึ้น จนมีการปรับราคาค่าเดินเรือให้สูงขึ้นในหลายบริษัท 

แต่หลายบริษัทก็ยังมีการเดินทางขนส่งสินค้าผ่านเส้นทางลัดที่ต้องผ่านทะเลแดงอยู่ ซึ่งจะต้องมีการเพิ่มความระมัดระวังในการเดินทางรวมทั้งเพิ่มการป้องกันการโจมตีที่อาจจะเกิดขึ้น ซึ่งก็เป็นค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นเช่นกันจากความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์ที่เกิดขึ้น

ย้ำว่า นี้เป็นเพียงความเปราะทางทางภูมิรัฐศาสตร์เพียง 1 รายการเท่านั้นที่ได้เกิดขึ้นและยังไม่ได้บานปลายจนรุนแรงสุดขีดในพื้นที่ดังกล่าวอย่างการโจมตีเรือขนส่งสินค้าไม่เลือกหน้าหรือการปิดกั้นเส้นทางการเดินเรือ แต่เพียงความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์เพียงเล็กน้อยก็สามารถเขย่าและสั่นสะเทือนโลกให้เกิดความไม่แน่ไม่นอนในทางเศรษฐกิจและการเมืองได้เสมอ

ยิ่งถ้าความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์เกิดขึ้นเพิ่มเติมและบานปลายไปทั่วโลกจนไปส่งผลกระทบร้ายแรงต่อเส้นทางการค้านั้น ก็จะยิ่งทำให้ระบบเศรษฐกิจการค้าชะงักงันและมีผลทำให้โครงสร้างเศรษฐกิจชะลอตัวอย่างรวดเร็ว พร้อมกับส่งผลให้เกิดการขาดแคลนสินค้าต่าง ๆ ที่จำเป็น และสินค้าทั่วไปอื่น ๆ ในประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก 

เพราะอย่าลืมว่า ระบบเศรษฐกิจโลกช่วงหลังสงครามเย็นเป็นต้นมาได้บูรณาการและเชื่อมต่อจนเป็นโซ่ที่ต่อเนื่องกันไปเรื่อย ๆ ควบคู่กับการเลือกนำเข้าสินค้าที่มีราคาต้นทุนน้อยที่สุดและการเลือกส่งออกสินค้าที่มีราคาจำหน่ายดีที่สุดสู่ตลาดโลก ซึ่งในระบบเศรษฐกิจแบบเชื่อมต่อเป็นเครือข่ายนี้ก็ย่อมมีการส่งออกและนำเข้าเป็นจำนวนมหาศาลอยู่แล้ว และเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้หลาย ๆ คนสามารถเข้าถึงสินค้าและบริการในราคาที่ไม่สูงมากนัก และสามารถใช้ตลาดโลกเป็นพื้นที่สำหรับการจำหน่ายสินค้าและบริการได้เป็นอย่างดี

ทว่า หากระบบเศรษฐกิจแบบเครือข่ายนี้เริ่มสั่นสะเทือนจากทั้งปัจจัยด้านการเมืองระหว่างประเทศของประเทศมหาอำนาจ ปัจจัยด้านความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์ รวมทั้งปัจจัยที่ไม่คาดคิดทั้งหลายอย่างโรคระบาดใหญ่ ซึ่งก็เริ่มส่งผลไปแล้วส่วนหนึ่งในรูปแบบของการชะงักงันของห่วงโซ่อุปทานและทำให้ราคาสินค้าสูงขึ้นในช่วงเวลาหนึ่ง และหากบานปลายรุนแรงก็ย่อมทำให้โครงสร้างเศรษฐกิจโลกเดิมแปรเปลี่ยนอย่างรวดเร็วและส่งผลกระทบร้ายแรงต่อผู้คนในโลกอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

สุดท้ายนี้ เส้นทางการค้าระดับโลกทั้งทางบก ทางน้ำ และทางอากาศ ต่างมีส่วนสำคัญในการสร้างระบบเศรษฐกิจโลกที่เชื่อมต่อกันและทำให้การเข้าถึงสินค้าบริการต่าง ๆ สามารถทำได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตาม ความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์และปัจจัยอื่น ๆ  ก็มักเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ระบบเศรษฐกิจโลกชะงักไปตามผลกระทบดังกล่าว ซึ่งการเตรียมความพร้อมรับมือกับสถานการณ์ความไม่แน่นอนที่อาจเกิดขึ้นจากความเปราะบางทางภูมิรัฐศาสตร์ก็เป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้สามารถรับมือกับสถานการณ์ไม่คาดคิดพร้อมสามารถเอาตัวรอดในบริบทโลกที่แปรปรวนเช่นนี้ได้อย่างเข้มแข็งและยืนยาว

โดย ชย