กระแสพลังงานทดแทน และความจำเป็นที่ทำให้สหภาพยุโรป มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง สูงมากกว่า 100% โดยศิราวุธ ภุมมะกสิกร

“กำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง (Reserve Margin)” เป็นประเด็นหนึ่งที่มักจะถูกกล่าวถึง เมื่อมีการพูดถึงการสร้างโรงงานไฟฟ้าเพิ่ม ซึ่งล่าสุด เมื่อมีการประกาศการเซ็นสัญญาสร้างโรงไฟฟ้าพลังงานน้ำ ปากแบ่ง ใน ประเทศลาว ก็มีกระแสคัดค้านโดยยกเรื่องกำลังผลิตไฟฟ้าสำรองที่มากเกินไปขึ้นมากล่าวอ้างเช่นกัน

ซึ่งจากข้อมูลของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ระบุว่า ในปี พ.ศ. 2559 ประเทศไทยมีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรองที่สูงกว่าระดับความต้องการจริงถึง 39% [1] ในขณะที่ข้อมูลของฝ่ายคัดค้าน มักจะระบุว่ามีเพียง 15 – 20 % ก็เพียงพอแล้ว [2]

เมื่อหันไปมองสหรัฐอเมริกา จะเห็นว่าหน่วยงาน NERC (North American Electric Reliability Corporation) ซึ่งเป็นหน่วยงานคลังสมอง (Think Tank) ของสหรัฐอเมริกา เคยแนะนำเป้าหมายพลังงานสำรองในทวีปอเมริกาเหนือสำหรับปี พ.ศ. 2567 ว่าในแต่ละพื้นที่ควรมีพลังงานสำรองสูงสุด (Peak Anticipated Reserve Margin) อยู่ที่ระดับ 7 – 37% [3]

ในขณะที่หลายประเทศในสหภาพยุโรป  กลับมีตัวเลขพลังงานสำรองในระดับที่สูงกว่า 90 % [1] โดยเฉพาะสเปน ที่มีสูงลิ่วถึง 180% [1] (อิตาลี 136, โปรตุเกส 130% เดนมาร์ก 130% เยอรมนี 111% และเนเธอแลนด์ 93%) [1]

ซึ่งมีสาเหตุมาจาก นโยบายด้านพลังงานของสหภาพยุโรป ที่ต้องการลดการพึ่งพาพลังงานฟอสซิว (Fossil Fuel) หันมาใช้พลังงานทดแทน (Renewable Energy) แทน โดยกำหนดเป้าหมายว่าในปี 2030 (พ.ศ. 2573) สหภาพยุโรปจะใช้พลังงานทดแทนในอัตราส่วน 55% ของพลังงานทั้งหมด [4]

อะโกรา เอนเนอกี้เวนเดอร์ (ภาษาเยอรมัน: Agora Energiewende) สถาบันคลังสมองด้านพลังงานในยุโรป จัดทำรายงานเรื่อง “ระบบพลังงานในยุโรปตะวันออกเฉียงเหนือใน ค.ศ. 2030 (The Southeast European power system in 2030)” ระบุว่า เพื่อการนี้ในบางช่วงเวลาอาจจะมีค่ากำลังไฟฟ้าสำรองสูงเกิน 100% [4] เนื่องจากความไร้เสถียรภาพของแหล่งพลังงานสำรอง 

จุดแข็งของรูปแบบพลังงานแบบดั้งเดิม ไม่ว่าจะเป็นพลังงานฟอสซิลที่มาจากการเผาไหม้ และพลังงานนิวเคลียร์คือ ความมีเสถียรภาพ และสามารถจะผลิตเมื่อไรก็ได้ โดยไม่เกี่ยงเวลา และสภาพดินฟ้าอากาศ ในขณะที่พลังงานทดแทน สามารถผลิตได้ตามช่วงโอกาส

ตัวอย่างเช่นพลังงานแสงอาทิตย์ ที่สามารถผลิตได้เฉพาะในช่วงเวลากลางวันที่ไม่มีฝนตก หรือเมฆหนาทึบ หรือพลังงานลมที่ผลิตได้ในช่วงเวลาที่มีลมแรง หรือพลังงานน้ำที่มีข้อจำกัดในฤดูแล้งที่มีน้ำน้อย หรือฤดูน้ำหลากที่อาจสร้างปัญหาน้ำท่วมพื้นที่ใต้เขื่อน

การมีแหล่งพลังงานพร้อมใช้ อาทิเช่นพลังงานถ่านหิน หรือน้ำมัน จึงยังคงมีความจำเป็นในระบบการผลิตไฟฟ้าเพื่อรักษาเสถียรภาพของระบบพลังงาน ยิ่งมีความต้องการพลังงานทดแทนมาก ก็ยิ่งจำเป็นที่จะต้องมีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรองที่สูงมากขึ้นเป็นเงาตามตัว

เมื่อไรก็ตามที่ประเทศมีความสามารถในการป้อนไฟฟ้าเข้าสู่ระบบไม่มากเพียงพอกับความต้องการไฟฟ้าในเวลานั้น ผลที่ตามมาคือการเกิดไฟฟ้าดับเป็นวงกว้าง (Black Out) ซึ่งไม่เพียงส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตของประชาชน แต่ยังทำให้เกิดความเสียหายทางเศรษฐกิจที่ไม่สามารถประเมินมูลค่าความเสียหายได้

มีตัวอย่างตัวเลขความเสียหายจากการเกิดไฟฟ้าดับเป็นวงกว้างในรัฐเซาท์ ออสเตรเลีย (South Australia) เมื่อวันที่ 27 ธ.ค. 59 ซึ่งเกิดไฟดับเป็นวงกว้างกินเวลา 12 ชั่วโมง และสร้างมูลค่าความเสียหายมากถึง 367 ล้านออสเตรเลียนดอลลาร์ (ประมาณ 11,010 ล้านบาท) [5] เลยทีเดียว

สำหรับข้อกังวลใจเรื่องการมีพลังงานสำรองที่มาก จะทำให้ค่าไฟสูงมากขึ้นตามด้วยนั้น ก็ไม่ถือว่าจริงเลยเสียทีเดียว เนื่องจากความผันผวนของค่าไฟฟ้านั้นมาจากต้นทุนค่าเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้าเป็นหลัก มักจะผันผวนตามราคาน้ำมัน ซึ่งมีความผันผวนสูง ในขณะที่ต้นทุนอื่น ๆ เป็นค่าใช้จ่ายคงที่

ดังนั้นยิ่งประเทศมีสัดส่วนของพลังงานทดแทนที่สูง (ซึ่งทำให้สัดส่วนของกำลังผลิตสำรองสูงตามไปด้วย) ก็จะยิ่งทำให้ค่าต้นทุนพลังงานมีความเสถียรสูงขึ้นตามไปด้วยซ้ำไป

นอกจากนี้ ในอนาคต กระแสโลกกำลังมุ่งไปสู่สังคมพลังงานสีเขียว ที่มีการใช้พลังงานทดแทนในสัดส่วนที่สูงขึ้น เพื่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ผิดกับในอดีตที่เน้นการใช้พลังงานฟอสซิล ที่ก่อให้เกิดมลพิษทำลายสิ่งแวดล้อม แต่มีเสถียรภาพที่สูง

มีความเป็นไปได้ที่ในอนาคต แนวคิดว่าประเทศควรจะมีกำลังผลิตไฟฟ้าสำรองที่ระดับ 15 – 30% อาจจะกลายเป็นอดีตที่ล้าสมัย ตัวเลขการสำรองไฟในอนาคต มีแนวโน้มที่จะใกล้เคียง หรือมากกว่า 100% ในอนาคตด้วยซ้ำไป

—
ข้อเท็จจริงท้ายบทความ
—

ในปี พ.ศ. 2559
– สเปน มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 180%
– อิตาลี มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 136%
– โปรตุเกส มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 130%
– เดนมาร์ก มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 130%
– เยอรมนี มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 111%
– เนเธอแลนด์ มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 93%
– จีน มีระดับกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 91%

ศิราวุธ ภุมมะกสิกร