เมื่อชาตินิยมหาใช่เพียงความนิยมในชาติ ความหมายอันลุ่มลึกในภาษาและปรัชญา Nationalism

มนุษย์แต่ครั้งบรรพกาลนั้น อยู่ร่วมกันเป็นกลุ่มเล็ก ๆ ร่วมแรงร่วมใจกันเพื่อต่อสู้กับธรรมชาติอันโหดร้ายเพื่อการธำรงเผ่าพันธุ์ และต่อมาวิวัฒนาการของการรวมกลุ่มกันของมนุษย์ค่อย ๆ ขยายใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ จากกลุ่มเล็ก ๆ ตามถ้ำ เริ่มรู้จักการสร้างบ้านเรือนตามที่ราบ เกิดการรวมตัวกันเป็นชนเผ่า เผ่าพันธุ์ และขยายจากเผ่าพันธุ์เล็ก ๆ กลายเป็นเผ่าพันธุ์ขนาดใหญ่ และกลายเป็นนครรัฐ และประเทศในที่สุด

และนับแต่นั้น มนุษย์รู้จักการ “สร้างสัญลักษณ์” เพื่อเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจให้รู้ว่า เป็นพวกเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็นการ “ตั้งชื่อเผ่า” สร้างสัญลักษณ์ต่าง ๆ อาทิเช่น ภาพวาด ผืนธง หรือแม้แต่การสร้างเทพเจ้า เทพยดาประจำเผ่าพันธุ์ มนุษย์รู้จักการสร้างสิ่งสมมติ และใช้ประโยชน์จากสิ่งสมมติตลอดมา

แนวคิด และปรัชญา “ชาตินิยม” คือจุดสุดยอดแห่งการสร้างสิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจให้ผู้คนเข้ามารวมตัวกัน เพื่อช่วยเหลือร่วมแรงร่วมใจกัน ฝ่าฟันทุกอุปสรรค แก้ไขปัญหาร่วมกันนั่นเอง และสถาวะแห่งการคงอยู่ของชาตินิยมนั้น มีมาอย่างยาวนานตลอดประวัติศาตร์ของมนุษย์มาตลอด แต่ไม่เคยมีใครหยิบขึ้นมาขบคิดจริงจังเลย จนกระทั่งเกิด “สงครามประกาศอิสรภาพของอเมริกา” และ “ปฎิวัติฝรั่งเศส”

เนื่องจากทั้ง 2 ประเทศดังกล่าว สร้างระบบไร้กษัตริย์ ไม่มีสถาบันให้เป็นสิ่งยึดเหนี่ยว นักวิชาการทั้ง 2 ชาติจึงต่างขบคิดถึงสิ่งทดแทนและตกผลึกเป็นแนวคิดอันเป็นต้นกำเนิดของ “ชาตินิยม”

แนวคิดชาตินิยมจากตะวันตก เข้าสู่ประเทศไทยอย่างเป็นรูปธรรมผ่านพระวิสัยทัศน์ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งพระองค์ทรงรับมาจากการศึกษาเล่าเรียนในประเทศอังกฤษถึงเกือบ 10 ปี

ในมุมภาษาศาสตร์ คำว่า nationalism นั้นมาจากคำว่า national ประกอบกับ suffix “-ism” โดย -ism นั้นถูกแปล-บัญญัติเป็นภาษาไทยว่า “นิยม” ส่วนคำว่า national เองก็เป็นคำที่ประกอบจากรากคำคือ nation และเติม suffix “-al” เข้าไปเพื่อแปลงให้เป็นคำคุณศัพท์ (adjective) ดังนั้นเมื่อชำแหละคำ ๆ นี้ออกมาจะเห็นว่าแก่นที่แท้จริงของมันคือคำว่า nation ซึ่งถูกแปล-บัญญัติเป็นคำว่า “ชาติ” นั่นเอง

สำหรับในภาษาไทย และบาลี-สันสกฤต คำว่า “ชาติ” คือคำที่มีรากเดียวกับคำว่า “ชาตะ” ที่แปลว่า “เกิด, ถือกำเนิด” ซึ่งพ้องกับคำว่า nation ซึ่งมีรากศัพท์เดียวกับคำว่า native ในภาษาอังกฤษ หรือคำว่า naissance ในภาษาฝรั่งเศส ทั้งหมดนั้นก็มีความหมายที่เกี่ยวข้องกับ “การเกิด, ถือกำเนิด” เช่นเดียวกัน

คำว่า “ชาตินิยม” จึงไม่เพียงแต่จะหมายถึง “ความนิยมในชาติ, ในประเทศ” แต่ยังหมายถึง “ความนิยมในการเกิด” ในทำนองเดียวกัน “ความรักชาติ” จึงไม่ได้หมายถึงเพียง “ความรักในประเทศชาติ” แต่หมายถึง “ความรักในการเกิด” ด้วยก็ได้

ดังนั้น หากเราพิจารณาลงไป ถึงความลุ่มลึกในเชิงปรัชญานั้น ความหมายที่ซ่อนอยู่ในคำ “ชาตินิยม” “รักชาติ” จึงหมายถึง ความพึงพอใจในการเกิดของตนเอง และภาคภูมิใจในตัวเอง ซึ่งผู้ที่มีความภูมิใจในตนเอง จะมีความมั่นใจในตนเอง มีกำลังใจอันเข้มแข็งที่จะทำการใด ๆ ให้ประสพผลสำเร็จโดยไม่ย่อท้อต่ออุปสรรคทั้งปวง ซึ่งตัวอย่างที่ชัดเจนคือ น้องลิซ่า แบล็คพิงค์ ลลิษา มโนบาล ที่ถึงแม้ตัวจะไปอยู่ถึงเกาหลี ถูกแวดล้อมไปด้วยคนเกาหลี แต่ก็ไม่เคยละทิ้งความรักในตัวเอง รักในชาติกำเนิดของตนเอง และต่อสู้ฝ่าฟันอุปสรรค์ที่ขวางกั้นทั้งปวง จนประสพความสำเร็จในระดับโลกอย่างทุกวันนี้

ความรักชาติ คือพลังใจ ที่ร้อยรวมผู้คนเข้าด้วยกัน ก่อให้เกิดพลังอันยิ่งใหญ่ ที่จะสร้างสรรค์สิ่งดี ๆ ร่วมกันในสังคม โดยไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค์ทั้งปวง

นี่คือความหมายที่ซ่อนอยู่ ปรัชญาอันลุ่มลึกที่ซ่อนไว้ในคำว่า “ชาตินิยม” นั่นเอง