
เยอรมันตะวันตกกับระบบทุนนิยมแบบใหม่ ต้นแบบของการเป็นขุมพลังทางเศรษฐกิจของโลก
แนวคิดทุนนิยมแบบใหม่ เป็นแนวคิดทางเศรษฐกิจที่อยู่กึ่งกลางระหว่างแนวคิดทุนนิยมดั้งเดิมที่ให้ความสำคัญกับการรักษาความเป็นอิสระของกลไกตลาด กับแนวคิดวางแผนจากศูนย์กลางที่ให้ความสำคัญกับการควบคุมและการจัดการทรัพยากรทั้งหมดของประเทศที่อยู่ในมือของรัฐ และเข้ามามีบทบาทสำคัญในเศรษฐกิจโลก
แนวคิดทุนนิยมแบบใหม่ที่เป็นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี จะมีทั้งแนวคิดรัฐนำเศรษฐกิจที่ให้ความสำคัญกับการยกระดับรัฐให้มีอำนาจนำทางด้านเศรษฐกิจ แนวคิดเสรีนิยมใหม่ที่ให้ความสำคัญกับการยกระดับภาคเอกชนให้มีอำนาจนำทางเศรษฐกิจ ซึ่งเป็นแนวคิดทางเศรษฐกิจที่ไม่ได้อยู่ตรงกลางมากนัก แต่ก็ไม่ได้สุดโต่งเหมือนแนวคิดทุนนิยมและแนวคิดวางแผนจากศูนย์กลางรวม ทั้งที่เคยมีการใช้งานจริงในหลายประเทศ
แต่แนวคิดทุนนิยมใหม่ ในรูปแบบของทุนนิยมตลาดสังคมและทุนนิยมผสมผสานที่จัดว่าอยู่ตรงกลางอย่างแท้จริง และได้กลายมาเป็นแบบอย่างทางเศรษฐกิจที่ใช้กันไปทั่วโลกในปัจจุบันนั้น เริ่มมาจากประเทศเยอรมันตะวันตก ซึ่งเป็นประเทศที่เพิ่งเกิดขึ้นจากสงครามโลกครั้งที่ 2 และมีบททดสอบครั้งใหญ่ในการฟื้นฟูประเทศให้กลับมาสู่ภาวะปกติภายใต้บริบทของสงครามเย็น ที่พร้อมจะปะทุกลายเป็นสงครามใหญ่ได้ทุกเมื่อ
จุดเริ่มต้นของการนำแนวคิดทุนนิยมใหม่เข้ามาใช้ในเยอรมันตะวันตกนั้น เกิดจากการที่ประเทศเยอรมันถูกแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ เยอรมันตะวันตกที่ได้รับอิทธิพลทางการเมืองจากสหรัฐอเมริกา และเยอรมันตะวันออกที่ได้รับอิทธิพลทางการเมืองจากสหภาพโซเวียต โดยเยอรมันตะวันตกเองได้รับอิทธิพลทางเศรษฐกิจจากสหรัฐอเมริกาในรูปแบบของระบบทุนนิยม แต่ได้พัฒนาเป็นระบบทุนนิยมใหม่เพื่อนำมาใช้ภายในประเทศของตน
กล่าวคือระบบทุนนิยมใหม่ของเยอรมันตะวันตก เป็นแนวคิดทุนนิยมตลาดสังคม ในขณะที่ระบบทุนนิยมของสหรัฐอเมริกาในขณะนั้นเป็นระบบทุนนิยมแบบรัฐนำเศรษฐกิจ ก่อนที่จะเริ่มเข้าสู่ระบบทุนนิยมแบบเสรีนิยมใหม่ในช่วง 1980 และกลายเป็นทุนนิยมแบบผสมผสานตั้งแต่ช่วง 1990 เป็นต้นมา
ในส่วนของระบบทุนนิยมตลาดสังคมนั้น จะมีการส่งเสริมให้มีการแข่งขันทางเศรษฐกิจอย่างเต็มที่ โดยมีภาครัฐรับบทบาทเป็นผู้กำกับดูแลระบบเศรษฐกิจ ไม่ให้เกิดภาวะผิดปกติมากจนเกินไปจนอาจส่งผลกระทบต่อระบบเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศได้ แต่ในขณะเดียวกัน ภาครัฐเองไม่ได้มีบทบาทในการแทรกแซงด้านเศรษฐกิจโดยตรง ซึ่งจะต่างจากระบบทุนนิยมแบบผสมผสานที่ภาครัฐจะเข้ามามีบทบาทในการแทรกแซงเศรษฐกิจอยู่บ้าง
ดังนั้น ระบบทุนนิยมตลาดสังคม จึงไม่ใช่ระบบเศรษฐกิจที่รัฐเข้าไปมีบทบาททางเศรษฐกิจ แต่เป็นระบบเศรษฐกิจที่รัฐมีอำนาจในการกำกับดูแลโดยตรง และมีกลไกสวัสดิการพื้นฐานที่รัฐเข้าไปรองรับประชากรภายในประเทศ เพื่อให้เกิดมาตรฐานการครองชีพขั้นต่ำและส่งเสริมให้เกิดการแข่งขันทางเศรษฐกิจที่ยุติธรรม
ทั้งหมดนี้ได้กลายเป็นแนวทางที่เยอรมันตะวันตกนำมาใช้ฟื้นฟูและพัฒนาประเทศ ซึ่งจะมาพร้อมกับความช่วยเหลือทางเศรษฐกิจจากสหรัฐอเมริกาที่ให้แก่ประเทศต่าง ๆ ในยุโรป ที่ได้รับผลกระทบจากสงครามโลกครั้งที่ 2 และการกลับมาฟื้นตัวทางเศรษฐกิจในยุโรปตะวันตกในห้วงเวลาต่อมา ทำให้มีเม็ดเงินเข้ามาในยุโรปเป็นจำนวนมากพร้อมกับดำเนินนโยบายแบบรัฐนำเศรษฐกิจของชาติในยุโรปที่ได้รับอิทธิพลจากสหรัฐอเมริกา
ทว่าเยอรมันตะวันตกกลับเลือกเส้นทางที่แตกต่างจากชาติส่วนใหญ่ในยุโรปที่เลือกใช้เม็ดเงินจำนวนมากในการซื้อกิจการสำคัญกลับมาเป็นของรัฐ หรือดำเนินนโยบายแทรกแซงทางเศรษฐกิจขนาดใหญ่ด้วยการให้ความสำคัญกับความเป็นอิสระของระบบเศรษฐกิจภายใต้การกำกับดูแลของรัฐ แทนที่รัฐจะเป็นผู้เข้ามาแข่งขันกับเอกชนเหมือนกับประเทศทุนนิยมอื่น ๆ ซึ่งในขณะนั้นได้รับอิทธิพลทางเศรษฐกิจจากสหรัฐอเมริกา
ทั้งนี้จุดประสงค์ที่แท้จริงของระบบเศรษฐกิจเยอรมันตะวันตกในขณะนั้น คือ การสร้างแรงจูงใจในการแข่งขันทางเศรษฐกิจโดยมีกฎเกณฑ์ที่ชัดเจน และส่งเสริมให้เกิดการประกอบการใหม่ ๆ ขึ้นในประเทศ ซึ่งเป็นที่มาของการเกิดขึ้นของกิจการขนาดเล็กจำนวนมาก ที่กลายเป็นเครื่องจักรทางเศรษฐกิจที่สำคัญของประเทศ และทำให้เศรษฐกิจของประเทศเจริญเติบโตบนรากฐานที่เข้มแข็งและสามารถฟื้นฟูประเทศจนกลับมาสู่ภาวะปกติ
นอกจากเยอรมันตะวันตกจะสามารถฟื้นฟูประเทศจนกลับมาสู่ภาวะปกติได้แล้ว การใช้แนวคิดทุนนิยมตลาดสังคมที่เริ่มต้นมาจากเยอรมันตะวันตก ซึ่งให้ความสำคัญกับความเป็นอิสระทางเศรษฐกิจ หลีกเลี่ยงการแทรกแซงจากภาครัฐ แต่ยังมีกลไกการกำกับดูแลจากภาครัฐที่เข้มแข็ง ได้ทำให้เยอรมันตะวันตกมีอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจในระดับสูง จนเกิดเป็นความมหัศจรรย์ทางเศรษฐกิจในเยอรมันตะวันตกครั้งใหญ่ และกลายเป็นขุมพลังทางเศรษฐกิจของโลกนับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
ในขณะที่ฝาแฝดอย่างเยอรมันตะวันออกกลับตกอยู่ในชะตากรรมที่แตกต่างกันอย่างสุดขั้ว สิ่งนี้ได้นำไปสู่การรวมชาติเยอรมันอีกครั้งให้กลายเป็นเยอรมันที่เป็นหนึ่งเดียว และยังคงเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจของโลกที่ผงาดขึ้นมาได้จากซากสงคราม
ในยุคปัจจุบัน แนวคิดทุนนิยมถูกตั้งคำถามครั้งใหญ่ถึงข้อดี-ข้อเสีย และยังถูกท้าทายมากมายจากสังคมโลก ทั้งในเรื่องของการให้ความสำคัญกับความเป็นอิสระและการเติบโตทางเศรษฐกิจ จนขาดการเอาใจใส่ผู้ด้อยโอกาสจากระบบเศรษฐกิจ การปล่อยให้ทุนขนาดใหญ่เข้ามามีบทบาทสำคัญในระบบเศรษฐกิจโลก
อีกด้านหนึ่ง การหักเหให้รัฐเข้ามามีบทบาทแทบทั้งหมด ก็ไม่ใช่การแก้ไขปัญหาอย่างสมบูรณ์ ดังเช่นกรณีของประเทศในกลุ่มลัทธิคอมมิวนิสต์ที่นำโดยสหภาพโซเวียตที่ต่างประสบความล้มเหลวทางเศรษฐกิจ แม้ว่าจะสามารถแก้ไขปัญหาเรื่องความเหลื่อมล้ำในประเทศได้ก็ตาม
ดังนั้น ในระบบเศรษฐกิจจึงมีพื้นที่ตรงกลางที่เรียกว่า “ทุนนิยมตลาดสังคม” กับ “ทุนนิยมผสมผสาน” ซึ่งอาจต่างกันในเรื่องของระดับการแทรกแซงทางเศรษฐกิจของรัฐ โดยทุนนิยมผสมผสานนั้น รัฐจะมีบทบาทในทางเศรษฐกิจมากกว่าทุนนิยมตลาดสังคมอยู่บ้าง โดยในปัจจุบันมีการใช้ระบบนี้ในหลายประเทศทั่วโลก สิ่งนี้เป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงให้เห็นถึงความสำเร็จของระบบทุนนิยมแบบใหม่ ที่ยังคงมีบทบาทสำคัญในเศรษฐกิจโลกต่อไป
โดย ชย
Operation Varsity Blues คดีทุจริตระบบการศึกษา “ยกระบบ” ที่อื้อฉาวที่สุดในประวัติศาสตร์อเมริกา
ศิลปะแห่งการจัดเก็บภาษี อ่านที่มาของอัตราภาษีก้าวหน้าและความเชื่อมโยงของพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 กับโครงการคนละครึ่ง
ข่าวดีวงการรักโลก กับการตั้งโรงงานชุบชีวิตพลาสติกรีไซเคิลระดับ Food Grade แห่งแรกของไทย และใหญ่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ศิราวุธ ภุมมะกสิกร
อดีตวิศวกรโครงการ ระดับผู้จัดการ จบปริญญาตรีวิศวกรรมเครื่องกล จาก พระจอมเกล้าธนบุรี และ โท ด้าน Advanced Manufacturing Engineering จาก University of South Australia มีความสนใจในเรื่องประวัติศาสตร์ การเมือง และสวัสดิการสังคม