แผนพัฒนาพื้นที่รอบสถานีรถไฟฟ้าความเร็วสูงร่างแผนเสร็จแล้ว รอนำเสนอคณะรัฐมนตรีชุดใหม่ ปีหน้าพื้นที่ต้นแบบการพัฒนาคือ ขอนแก่น, อยุธยา และพัทยาผลักดันประเทศไทยสู่สังคมระบบราง

การพัฒนาพื้นที่โดยรอบสถานีขนส่งมวลชน (Transit Oriented Development: TOD) เป็นเป็นหนึ่งในแนวคิดในการพัฒนาเมือง และชุมชนเมืองควบคู่ไปกับการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมขนส่ง โดยเน้นการพัฒนาพื้นที่รอบสถานีขนส่งสาธารณะที่เป็นศูนย์กลางเชื่อมต่อการเดินทาง กำหนดรูปแบบการใช้ที่ดินให้เกิดประโยชน์สูงสุด เพื่อสร้างชุมชนรอบสถานีให้เป็นชุมชนคุณภาพ น่าอยู่อาศัย น่าใช้ชีวิต น่าลงทุนทำธุรกิจ เพื่อส่งเสริมให้เกิดกิจกรรมการเดินทาง ทั้งเข้า-ออกพื้นที่ด้วยระบบขนส่งสาธารณะ และส่งเสริมการเดินทางในพื้นที่ด้วยการเดินทางโดยไม่ใช้เครื่องยนต์

นายปัญญา ชูพานิช ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร (สนข.) เปิดเผยถึงร่างแผนปฏิบัติการด้านการพัฒนาเมืองกับระบบโครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมขนส่ง (ปี 2567-2582) เพื่อศึกษาโครงการพัฒนาพื้นที่โดยรอบสถานีขนส่งมวลชน (TOD) ทั้ง 177 แห่งว่า ขณะนี้ได้ทำการศึกษาเสร็จแล้ว อยู่ระหว่างนำเสนอกระทรวงคมนาคมพิจารณา และจะสามารถเสนอให้คณะรัฐมนตรีชุดใหม่พิจารณาได้ภายในปี 67

ปัจจุบันมีต้นแบบการพัฒนา TOD รอบสถานีรถไฟความเร็วสูง (ไฮสปีด) จำนวน 3 แห่ง จาก 177 แห่ง ทั่วประเทศ คือ สถานีรถไฟความเร็วสูงพัทยา จังหวัดชลบุรี, สถานีรถไฟความเร็วสูงขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น และสถานีรถไฟความเร็วสูงอยุธยา จังหวัดอยุธยา

TOD รอบสถานีรถไฟความเร็วสูงพัทยา และขอนแก่น คาดว่าจะเร่งดำเนินการได้ภายในปี 2567 เนื่องจากท้องถิ่นมีความพร้อมที่จะร่วมมือกับ สนข. ในการขับเคลื่อนโครงการ ในขณะที่สถานีรถไฟความเร็วสูงอยุธยานั้นตอบได้ยาก เนื่องจากยังติดปัญหาเรื่องมรดกโลกในเขตพื้นที่

สำหรับพระราชบัญญัติ (พรบ.) TOD ขณะนี้ สนข. ดำเนินการเสร็จแล้ว เบื้องต้น สนข.จะต้องหารือร่วมกับสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ด้วยเนื่องจากการพัฒนา TOD มีความจำเป็นจะต้องมีการบูรณาการร่วมกัน

ทั้งนี้ สศช. เคยให้ความเห็นว่า หากโครงการใดที่สามารถใช้กฎหมายเดิมที่มีอยู่ได้ก็สามารถใช้กฎหมายดังกล่าวได้ แต่สนข. ใช้กฎหมายฉบับเดิมจะใช้ระยะเวลาดำเนินการนานหลายปี ทั้งนี้ สนข.จะหารือกับ สศช.อีกครั้งภายในเดือนสิงหาคมนี้ เพื่อปรับปรุงแก้ไขร่างพระราชบัญญัติ (พรบ.) TOD คาดว่าจะได้ข้อสรุปภายในปีนี้ ซึ่งการมี พรบ. TOD จะช่วยเร่งระยะเวลาให้เกิดขึ้นโดยเร็ว โดยแผนพัฒนา TOD ทั้ง 177 แห่ง สามารถดำเนินการได้เลย

สำหรับแนวทางการพัฒนาพื้นที่โดยรอบสถานีรถไฟฟ้าความเร็วสูงทั้ง 3 แห่งนั้น มีรูปแบบและแนวทางที่แตกต่างกัน สถานีรถไฟฟ้าความเร็วสูงขอนแก่นมีแนวคิดที่จะพัฒนาพื้นที่รอบสถานีให้เป็นศูนย์กลางเมืองขอนแก่นแห่งใหม่ ให้เกิดการผสมผสานเชื่อมโยงกันระหว่างพื้นที่ชุมชนเดิมและชุมชนใหม่ พื้นที่สำหรับกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เชื่อมกับสถานีรถไฟความเร็วสูงได้อย่างมีประสิทธิภาพ

สถานีรถไฟฟ้าความเร็วสูงพัทยา เน้นการพัฒนาความผสมผสานระหว่างกิจกรรมทางเศรษฐกิจและการดำเนินชีวิตให้ลงตัว มีความครบครันทั้งพื้นที่ย่านอาคารสำนักงาน, พื้นที่ศูนย์กลางธุรกิจ การค้า การพาณิชย์, พื้นที่จัดการประชุมสัมมนา จัดแสดงสินค้าและงานอีเวนต์ (MICE City) และพื้นที่อยู่อาศัย

สถานีรถไฟฟ้าความเร็วสูงอยุธยามีแนวคิดในการพัฒนาพื้นที่รอบสถานีให้สอดคล้องกลมกลืนกันระหว่างความเป็นเมืองเก่ากับความทันสมัย เชื่อมต่อพื้นที่ที่จะเป็นเมืองใหม่ให้เข้ากับพื้นที่ชุมชนเมืองเดิม โดยรักษาสมดุลของการอนุรักษ์และพัฒนา