ศีลธรรม กรอบพื้นฐานการอยู่ร่วมกันในสังคม ที่มีเอกภาพและความเจริญ

หากย้อนสิ่งที่เกิดขึ้นและเป็นที่กล่าวถึงอย่างร้อนแรงในโลกออนไลน์เมื่อช่วงก่อนหน้าที่ผ่านมา ก็ไม่พ้นเรื่องกรณีนักร้องคนหนึ่งที่ถูกกล่าวหาว่า มีความสัมพันธ์ที่ลึกซึ้งกับชายที่มีความสัมพันธ์แบบผูกมัดกับผู้หญิงอีกคนอยู่ และกลายเป็นกระแสสังคมขนานใหญ่ที่มีการพูดถึงในช่วงเวลาที่ผ่านมา โดยมุมมองส่วนใหญ่จะมองไปที่การต่อต้านพฤติกรรมดังกล่าวที่ถูกมองว่าเป็นการละเมิดบรรทัดฐานพื้นฐานในสังคม ซึ่งคือ การละเมิดคนอื่น โดยเฉพาะการเข้าไปเกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์ลึกซึ้งต่อชายที่มีความสัมพันธ์ดังกล่าวอยู่แล้ว

แน่นอนว่า การต่อต้านจากสังคมขนานใหญ่เช่นนี้ ย่อมเป็นการต่อต้านโดยการหยิบศีลธรรมและบรรทัดฐานในการโจมตีพฤติกรรมที่มองว่าเป็นการละเมิดแนวทางพื้นฐานของสังคม ซึ่งก็มีบางคนที่มีมุมมองไปอีกทางหนึ่งในทางที่ว่า แนวคิดศีลธรรมในเรื่องไม่ผิดลูกผิดเมียของคนอื่น ถือว่า เก่า โบราณ และไม่เปิดเสรีในเรื่องการสร้างความสัมพันธ์ บางส่วนก็มองว่า ต่อให้มีการผิดลูกผิดเมียคนอื่น สังคมก็ไม่มีสิทธิ์ตัดสินและต่อต้าน เพราะมองว่า เป็นพฤติกรรมส่วนตัว 

ทั้งที่การละเมิดคนอื่นไม่ว่าในมิติใด ต่างก็เป็นการละเมิดต่อสาธารณะทั้งนั้น และสังคมก็มีสิทธิ์ที่จะวิพากษ์วิจารณ์ตราบที่เป็นการวิจารณ์โดยสุจริต โดยเฉพาะอย่างยิ่ง บุคคลสาธารณะ ที่ย่อมถูกคาดหวังจากการได้รับโอกาสสำคัญในฐานะแบบอย่างของสังคมและการมีบทบาทในฐานะเครื่องมือชี้นำกระแสความคิดในสังคมสาธารณะจากการเผยแพร่ตัวตนผ่านกลไกพื้นที่บริเวณที่มีการเข้าถึงจากผู้คนเป็นจำนวนมากทั้งแบบตั้งใจและไม่ได้ตั้งใจต่างก็เป็นสัญลักษณ์ของการเป็นบุคคลสาธารณะด้วยกันทั้งสิ้น

และสิ่งเหล่านี้ได้กลายเป็นการย้ำความหมายและความสำคัญของศีลธรรมในฐานะแนวทางพื้นฐานของสังคม ซึ่งเครื่องมือชิ้นนี้ได้เกิดขึ้นจาก 2 องค์ประกอบสำคัญ คือ กรอบกติการ่วมกันในสังคมและความดีงามที่สังคมมองว่า “ควรจะเป็น” ในสังคมดังกล่าว ซึ่งในแต่ละสังคมก็จะมีลักษณะรายละเอียดที่แตกต่างกันไป แต่หัวใจสำคัญก็คือ การสร้างกลไกการกำกับสังคมที่อยู่เป็นกลุ่นก้อนให้สามารถดำเนินไปได้โดยไม่เกิดการกระทบกระทั่งหรือขัดแย้งมากนักและพัฒนาสังคมให้ไปข้างหน้าไปเรื่อย ๆ ในด้านต่าง ๆ 

ซึ่งที่มาของทั้ง 2 องค์ประกอบดังกล่าว ได้เกิดขึ้นจากความพยายามในการจัดตั้งและรักษาสภาพสังคมในช่วงการก่อตั้งชุมชนมนุษย์โบราณ โดยทั้งกรอบกติการ่วมกันในสังคมและความดีงามที่สังคมคาดหวังให้เป็น คือองค์ประกอบสำคัญในการขับเคลื่อนสังคมให้อยู่รอดในช่วงยุคโบราณที่เต็มไปด้วยความไร้ระเบียบ ป่าเถื่อน และไม่มีเสถียรภาพ ซึ่งบุคคลในสังคมที่อยู่รอดและมีเสถียรภาพก็จะมีเป้าหมายที่จะพัฒนานวัตกรรม เทคโนโลยีและวัฒนธรรม โดยไม่ต้องกังวลถึงความอยู่รอดมากนัก ตราบใดที่กลไกสังคมยังคงดำเนินไปเรื่อย ๆ

ทั้งนี้ หากแยกองค์ประกอบทั้งสองส่วนนี้ก็จะพบว่า ในส่วนของกรอบกติการ่วมกันนั้นต่างก็มีแก่นหลักในทุก ๆ กรอบกติกาบนโลก คือ การรักษาสภาพของสังคมให้สามารถดำเนินไปได้โดยไม่เกิดความขัดแย้งรุนแรงจากการละเมิดผู้อื่นของบุคคลในสังคม ซึ่งแนวคิด “การป้องกันการละเมิดผู้อื่น” ต่างก็เป็นแนวคิดที่มีการปรับใช้ในบรรทัดฐาน ศีลธรรม และกฎหมาย ที่มีการปรับแต่งให้เข้ากับบริบทของสังคมที่มีความหลากหลายบริบท

อีกส่วนหนึ่ง คือ ความดีงามที่สังคมคาดหวังให้เป็น ซึ่งมีบทบาทเป็นเปลือกของแนวคิดศีลธรรมที่เป็นการนำเสนอสิ่งที่สังคมควรจะเป็น จึงจะเป็นสิ่งที่ดี โดยเมื่อเวลาผ่านไป มุมมองต่อคุณค่าความดีงามก็จะเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทเวลา บริบทสังคม และสภาพแวดล้อม เพื่อให้สามารถดำรงอยู่ได้ในสังคมที่มีพลวัตใหม่ ๆ เข้ามา และยังสามารถรักษาแก่นสำคัญของคุณค่าศีลธรรมที่เป็นการเกาะกลุ่มพลังทางสังคมและการไม่ละเมิดต่อผู้อื่นและสาธารณะซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในการรักษาเสถียรภาพของสังคมให้ดำเนินไปได้ดี

ทว่าเมื่อเวลาผ่านไปจนถึงช่วงยุคสมัยที่เกิดกระแสการรื้อสร้างวัฒนธรรมและแนวคิดทางสังคมในปัจจุบัน ก็มีความพยายามของบางแนวคิดทางการเมืองและสังคมที่ต้องการทำลายคุณค่าศีลธรรมเดิมให้สิ้นซาก ผ่านวิธีการต่าง ๆ สารพัดอย่าง ทั้งทางตรงและทางอ้อม พร้อมไปกับการสร้างคุณค่าความคิดใหม่ที่ย่อมเป็นการนำสู่การทำลายเอกภาพทางสังคมอย่างย่อยยับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นสถาบันครอบครัวและสถาบันสังคมทั่วไป ผ่านการใช้เหตุการณ์ทางสังคมต่าง ๆ ในการฉวยโอกาสดังกล่าว

เพราะรากฐานของการสร้างคุณค่าความคิดใหม่นั้น ไม่ใช่การสร้างคุณค่าความคิดใหม่โดยอาศัยความสมัครใจของผู้คนส่วนใหญ่ในสังคม แต่กลับเป็นการบังคับให้ยอมรับความคิดใหม่โดยใช้ข้ออ้างสารพัด ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของแนวคิดลัทธิตาสว่าง (Woke) ที่กำลังคุกคามรากฐานสังคมไปทั่วโลก โดยอ้างว่าแนวคิดตนเองนั้น ดีที่สุด ทันสมัยที่สุด เท่าเทียมที่สุด 

แต่ความเป็นจริงนั้นกลับใช้ความดีในแบบของตนไปกดทับคนอื่นที่เชื่อไม่เหมือนตนเองในรูปแบบของการใช้วัฒนธรรมคว่ำบาตร (Cancel Culture) ซึ่งเมื่อโดนกระทำกลับ ก็จะอ้างว่าถูกคุกคามจากสังคมในรูปแบบต่าง ๆ และต่อต้านวัฒนธรรมคว่ำบาตรที่กระทำต่อลัทธิตาสว่าง ทั้งที่ในทางกลับกัน ก็มีการใช้วัฒนธรรมคว่ำบาตรในการโจมตีคนอื่น ๆ ไปทั่ว ซึ่งเป็นความย้อนแย้งที่สามารถพบเห็นได้ทั่วไปในกลุ่มลัทธิตาสว่างกระแสหลัก

ดังนั้นแล้ว เหตุผลสำคัญที่ ศีลธรรม ซึ่งมีทั้งกรอบกติกาหลักและความดีที่สังคมคาดหวังให้เป็นนั้น มีความคู่ควรต่อการปกป้อง ก็คือ การเป็นกลไกภายในทางสังคมที่คอยรักษาเอกลักษณ์ของมนุษย์ในสังคมหนึ่ง ๆ ให้ยังสามารถรักษาเอกลักษณ์ที่มีการพัฒนามาจากบริบทสังคมเดิมได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ก็ยังเป็นการรักษาหลักการพื้นฐานอย่าง “การไม่ละเมิดผู้อื่น” ให้ดำรงอยู่อย่างมั่นคง ควบคู่กับการรักษาหลักการโดยพื้นฐานของ “ศีล” อย่างแท้จริง คือ การทำในสิ่งที่ควรจะทำ ไปพร้อมกันด้วย   

นอกจากนี้ แนวคิดศีลธรรมยังมีความสำคัญในฐานะเครื่องมือในการรักษาสภาพกลุ่มก้อนในสังคมควบคู่กับกฎหมายในขอบเขตสังคมนั้น ๆ ที่แม้ว่าสังคมจะพัฒนาไปมาก แต่ศีลธรรมที่เคยทำหน้าที่ทั้งกำกับสังคมและนำเสนอความดีที่ควรจะเป็น ก็ยังคงมีบทบาทสำคัญในฐานะกฎหมายขนานอ่อนที่ทำหน้าที่กำกับพฤติกรรมของผู้คนในสังคมให้ไม่ละเมิดผู้อื่นควบคู่กับกฎหมายหลัก ในฐานะเครื่องมือในการรักษาระเบียบและความเป็นเอกภาพทางสังคมควบคู่กับการปรับแนวคิดทางสังคมให้เข้ากับยุคสมัยเพื่อให้ยังคงอยู่รอดและใช้งานได้จริง 

สุดท้ายนี้ แม้ว่าคุณค่าแนวคิดศีลธรรมจะมีการปรับเปลี่ยนตามกาลเวลาและบริบททางสังคม แต่ใจความสำคัญของแนวคิด “ศีลธรรม” ในฐานะหลักการยึดเหนี่ยวสังคมให้เป็นหนึ่งเดียวและกรอบกติกาพื้นฐานร่วมกันในสังคม ก็ยังอยู่รอดมาถึงปัจจุบัน และตราบใดที่กรอบกติกาพื้นฐานยังเข้มแข็งพร้อมกับการปรับตัวตามบริบทสังคม สังคมนั้นก็จะยังคงรักษาความเป็นเอกภาพทางสังคมควบคู่กับการพัฒนาต่าง ๆ ในสังคมได้อย่างต่อเนื่องและยั่งยืนไม่รู้จบ