ราคากลางคืออะไร? ทำไมต้องมี?

เวลาเราไปจับจ่ายใช้สอยสินค้าต่าง ๆ เราจะพบว่าของเหล่านั้นสามารถมีราคาที่แตกต่างกันได้อย่างหลากหลาย แน่นอนว่าส่วนหนึ่งก็เพราะราคาเป็นตัวสะท้อนคุณภาพที่แตกต่างกัน

แต่ถ้าเป็นสินค้าที่จำเป็นต่อประชาชน และสังคมต้องการใช้งานอยู่ตลอด สินค้าหรือบริการเหล่านั้นก็คงจะต้องมีการดูแลจัดการหรือรับรองให้มีคุณภาพ มีมาตรฐานที่อยู่ในระดับเดียวกัน สิ่งที่ตามมานั่นก็คือ ราคาก็จะอยู่ในระดับเดียวกันไปด้วย นั่นจึงเป็นที่มาของการที่สินค้าบางชนิดนั้นมี “ราคากลาง” หรือ “ราคาอ้างอิง” นั่นเอง

ราคากลางนั้น นอกจากจะเป็นตัวสะท้อนการที่คุณภาพสินค้ามีมาตรฐานในระดับเดียวกันแล้ว ยังเป็นเครื่องมืออีกหนึ่งอย่างหนึ่งในการรักษาผลประโยชน์ของผู้บริโภคด้วยไม่ให้โดนเอาเปรียบจากผู้ผลิตและผู้ค้าโดยป้องกันไม่ให้เกิดการปั่นราคา และทำให้ราคาของสินค้าต่าง ๆ ที่มีความจำเป็นนั้นอยู่ในระดับเดียวกันหมด

ไม่ว่าจะเป็นสินค้าอย่าง เหล็ก, แร่ต่าง ๆ จากเหมือง, ปูนซีเมนต์, ยางพารา, ไม้ชนิดต่าง ๆ, ผลิตภัณฑ์เกษตร, หรือ ผลิตภัณฑ์จากประมง เป็นต้น สินค้าเหล่านี้ก็จะมีราคากลางที่ใช้อ้างอิงในการซื้อขายและการนำเข้า-ส่งออก โดยสินค้าแต่ละชนิดอาจมีช่วงความแตกต่างของราคาได้ ขึ้นอยู่กับความควบคุมมาตรฐานของกลุ่มสินค้าชนิดนั้น ๆ ในระดับอุตสาหกรรมว่ามีมากน้อยแค่ไหน

น้ำมันก็เป็นอีกหนึ่งตัวอย่าง โดยเฉพาะการที่น้ำมันเป็นสินค้าที่มีการควบคุมมาตรฐานจากฝั่งผู้ผลิต แม้ว่าจะมีการแบ่งเกรดต่าง ๆ แต่ภายในเกรดนั้น ๆ ก็จะมีคุณภาพที่เท่าเทียมกัน ยกตัวอย่างให้เห็นภาพก็คือ การที่เครื่องบินทั่วโลก สามารถเติมน้ำมันที่สนามบินต่าง ๆ ทั่วโลก ก็เพราะมีการควบคุมคุณภาพให้ได้มาตรฐานที่ใช้กับเครื่องยนต์ชนิดนั้น ๆ ได้ แม้น้ำมันจะมาจากคนละยี่ห้อหรือคนละผู้ผลิต  ดังนั้นน้ำมันจึงเป็นสินค้าซึ่งราคากลางไม่ผันผวนเพราะน้ำมันแต่ละชนิดมีคุณภาพของที่ได้มาตรฐานเท่ากันทั่วโลก

อาจมีคำถามต่อไปว่าใครเป็นผู้กำหนดราคากลางของสินค้าต่าง ๆ? คำตอบหนึ่งตามหลักเศรษฐศาสตร์เบื้องต้นก็คือ อุปสงค์และอุปทาน แต่ไม่ใช่เท่านั้น ฝั่งของผู้ผลิตเอง คุณภาพของสินค้าแต่ละตัวก็จะเป็นปัจจัยที่สำคัญอย่างหนึ่งในการกำหนดราคา

ในส่วนของน้ำมัน อย่างที่กล่าวไป มีการควบคุมคุณภาพอยู่แล้วจากผู้ผลิต ปัจจัยอื่นที่เกี่ยวข้องในการกำหนดราคานั่นก็คือ “ตลาด” นั่นเอง

โดยตลาดน้ำมันระดับสากลที่อยู่ใกล้ประเทศไทยที่สุด ก็คือตลาดสิงคโปร์ ในฐานะที่ตั้งอยู่ในจุดสำคัญในการขนส่งทางทะเล น้ำมันซึ่งขนส่งทางทะเลเป็นหลักจึงไหลผ่านเข้ามายังสิงคโปร์อยู่ตลอด ทำให้การซื้อขายน้ำมันในสิงคโปร์เป็นตลาดหลักของภูมิภาคเอเชีย ดังนั้นไม่ใช่เพียงแต่ประเทศไทย แต่หลายประเทศในภูมิภาคก็ต้องอ้างอิงราคาน้ำมันของตลาดนี้ด้วย

นี้เป็นเพียงหนึ่งตัวอย่างที่ทำให้เราเห็นว่า ราคากลาง นั่นมีที่มาที่ไปอย่างไร โดยคุณภาพของสินค้า ความต้องการของผู้บริโภค และตลาดหลักที่มีการซื้อขายกัน ก็คือปัจจัยหลักในการเกิดขึ้นของราคากลางนั่นเอง